Blog: Het Nieuwe Denken

Na 10 jaar heeft Olaf van Kooten afscheid genomen als lector 'Duurzame verbindingen in de Greenport'. Daarvoor was Olaf hoogleraar Tuinbouwproductieketens aan de Wageningen Universiteit en in die periode, 20 jaar geleden, waren we collega's.

Mijn eerste externe presentatie over modellen en teeltvoorspelling mocht ik geven op een event bij Rijnplant waar Prof. Dr. Olaf van Kooten keynote speaker was. Naast iemand anders zou je je klein kunnen voelen, maar niet naast Olaf. De rust die hij uitstraalde, de taal van de tuinder die hij sprak, het respect dat hij voor ieders gedachte had, een echte verbinder. Die al heel lang geleden een nieuwe visie had op wat nu autonome telen heet: data van sensoren in combinatie met modellen geeft de mogelijkheid om te telen op afstand met inzet van zo min mogelijk middelen en zo hoog mogelijke kwaliteit en inhoud stoffen. De mensen die mij en Olaf kennen snappen dat hiermee een wederzijdse lange respectvolle samenwerking startte.

Toch was is enkele weken geleden volledig verrast dat hij juist mij vroeg een reflectie te geven op zijn ex-augurele rede bij Inholland. Olaf stopt als lector, maar gaat nog lang niet met pensioen. Het Nieuwe denken gaat hij verdiepen in een andere omgeving.

Omdenken
Olaf heeft een grootte bijdrage geleverd in de mindshift: het omdenken van ondernemers, onderzoekers en studenten. Een nieuwe kijk en met een holistische blik. Van veel produceren naar het leveren van een gezond product voor een duurzame en gelukkige samenleving. Hij heeft de driehoek rond gemaakt; Gezond product - duurzame samenleving - vanuit een gezond economisch bedrijf.

Want als je rood staat kun je niet vergroenen.

De verbindende factor hierin is digitalisering, de waarde van data en de waarde van de ogen en groene vingers van de tuinbouwondernemers. Maar ook de handelshuizen. En daarbij de overtreffende trap: De ogen van de ondernemer verbinden aan de wetenschap.

Klaar voor de nieuwe economie
Als je in staat bent om groene en grijze kennis te verbinden. En daarbij de taal van de tuinder/handelaar, de techneut en de wetenschapper te spreken en vertaler te zijn voor eenieder. En uiteindelijk elkaars taal leren spreken. Dan zijn we klaar voor de nieuwe economie.
Daarin zit nog een factor opgesloten: de mens. Alles draait om mensen in organisaties. Waar een wil is, is een weg. En als je daar voor open staat, dan kom je met handen en voeten ook heel ver.
Het vraagt wel om breed te denken en te kijken - een systeembenadering waarin je elk facet de aandacht en de ruimte geef. Met een holistische blik dus in een complex landschap van ondernemers, overheid, onderzoek en onderwijs en dat weer verbonden aan de samenleving.
Het vraagt om technische, economisch en sociale factoren te verbinden. Dat vraagt geduld, vertrouwen en leren elkaar te verstaan.

Samenwerken is een vak
Alle technische oplossingen hebben we in huis. Maar je komt letterlijk op iemands markt, in iemands bedrijfscirkel of beleidscirkel. En dan stopt het vaak. Want samenwerken is een vak. Het vraagt om anders te denken, informatie/kennis te delen, transparant te zijn, over je eigen schaduw heen te stappen. En respect te hebben voor ieders gedeelde belang ten behoeve van het gezamenlijk belang.
Het vraagt dus om mensen met een holistische kijk en systemisch denken. Ik schrijf dus bewust mensen... en niet organisaties.

Meestal concentreer ik mij dan om de mensen die willen. De coalition of the willing. Geen energie verloren laten gaan aan hetgeen dat niet wil.

Het Nieuwe Denken
En dan komt Olaf met het Nieuwe Denken. Voor duurzame verandering in de tuinbouw moeten we systemisch leren denken. Dat volg ik nog, vanuit breed perspectief vraagstukken benaderen. Hoe kan het nu dat niet iedereen dat snapt en vooruitgaat, dat samenwerking in netwerken soms ook vertraagt? Echter dan komt de eye-opener: de oplossing zit niet in alleen het goede te belonen, maar de tegenkracht te vertragen... Dat is het Nieuwe denken.

"Bij elke oplossing en samenwerking heb je te maken met groepsdynamiek, belemmerende en bevorderende krachten. Je kan ervoor kiezen om de bevorderende krachten te stimuleren. Echter, het blijkt dat de belemmerende factoren dan ook toenemen. Wil je verandering, dat moet je de belemmerende krachten verzwakken, zoals de gevestigde belangen in de tuinbouw", zegt Olaf.

(On)zekerheid
Belangrijk daarbij is na te gaan hoe jouw handelen past in het handelen van andere mensen met wie je samenwerkt. Kijk bijvoorbeeld naar autonome telen. Dat heeft ook veel met emotie te maken. Emotie is een uiting van onzekerheid. Als we systemen willen veranderen betekent dat voor sommige mensen dat zij hun zekerheid kwijt zijn. Dat geld ook voor verandering in ketens. U begrijpt wel waarom de rede van Olaf mij aansprak. Het lijkt wel alsof hij mijn dagelijks leven als programmamanager Greenport omschrijft: bruggen bouwen, verbinden, samen-werken, net-werken vanuit een holitisch blik en systemische benadering. Met daarin ook belemmerende en bevorderende krachten.

Veranderen
Zoals Olaf in zijn rede aangeeft: Het krachtenveld zou geanalyseerd moeten worden: welke belemmeringen moeten op korte termijn als tegenkracht verminderd worden? Zodat de tuinbouw als cluster daaraan kan werken. De veranderingen die nodig zijn zullen in sommige gevallen de belangen van individuele bedrijven en organisaties overstijgen. Kortom, er zullen offers gebracht moeten worden om vanuit een systeemvisie de tuinbouw toekomstbestendig te maken.

Olaf heeft veel studenten mogen inspireren met zijn kijk op nieuwe duurzame tuinbouw. En met zijn rede veel ondernemers. Samen de Next Generation-ondernemers. Ik ben dus hoopvol gestemd. Onze toekomstmakers komen niet alleen nieuwe kennis de bedrijven in brengen, maar ook het Nieuwe denken. Met een systemisch holistisch blik, en inzicht in het krachtenveld. Dat geeft ook mij hoop voor de toekomst en genoeg Nieuw denken voor de kerstdagen en start van het nieuwe jaar.

Ik wens u alle veel gezondheid en geluk!

Dank Olaf voor je inspiratie.

PS Wilt u meer lezen en de rede nogmaals horen: https://www.inholland.nl/nieuws/voor-duurzame-verandering-in-de-tuinbouw-moeten-we-systemisch-leren-denken/

Bron: Jolanda Heistek