Blog: Lange Adem

In de moderne high-tech kas van tegenwoordig kan eigenlijk elk klimaat wel gerealiseerd worden, echter zijn er altijd afwegingen te maken om tot het juiste ontwerp te komen en zijn deze afwegingen voor elke regio op aarde weer anders. Die afwegingen zijn vaak van economische aard, maar steeds vaker wordt ook zaken als de impact op CO2 uitstoot en waterverbruik meegenomen.

In Nederland met ons milde klimaat, kunnen we het vaak met verwarming en assimilatiebelichting af om jaarrond producten van een goede en constante kwaliteit aan te kunnen leveren. Of de investering in de benodigde assimilatiebelichting, WKK en verwarmingsinstallatie renderen, wordt in sterke mate bepaald door de prijsvorming van de producten in de winter.

In koudere gebieden zoals in de Russische Federatie, Canada en Polen gaat dit nog meer op en door het landklimaat is een investering in een adiabatische koelingsinstallatie meestal in de vorm van een mistinstallatie ook van toegevoegde waarde om in de zomer de productie en productiekwaliteit te kunnen borgen.

In het Midden Oosten, waar we nu ook een sterke vraag zien naar high-tech kassen zijn weer andere afwegingen te maken. De zomers zijn heet en droog in de binnenlandse gebieden en heet en vochtig in de gebieden dichter bij de kust. Daarbij komt dat beschikbaarheid van kwalitatief goed irrigatiewater of moet komen van ontzout zeewater of van fossiele waterbronnen. Van de laatstgenoemde is in de afgelopen 100 jaar al 80% van de voorraden zijn verbruikt en continuering van intensieve onttrekking van dit grondwater zal dus in enkele decennia tot uitputting leiden.

Toch wordt op dit moment meestal nog steeds gekozen voor adiabatisch gekoelde kassen in de vorm van de traditionele pad & fan kas of de adiabatisch gekoelde semi-gesloten kas. Laatstgenoemde is feitelijk ook een pad & fan kas, waarbij de padwall en de fans zich in een klimaatkamer bevinden en de koele lucht via luchtslangen onder de teeltgoot in de kas gebracht worden. Hiermee wordt beoogd een homogener klimaat te behalen en daarmee een hogere productie en dito kwaliteit.

Echter de keuze voor inpassen van deze technieken in het ontwerp, leidt tot een enorm waterverbruik van wel 20 liter per m2 per dag, omgerekend naar een kg geproduceerde tomaten is dit 80 liter. Dit water wordt grotendeels opgenomen in de kaslucht en verlaat de kas via de luchtramen en kan niet meer teruggewonnen worden.

Een oplossing voor dit probleem kan een mechanische gekoelde kas zijn met toepassing van airconditioning, waarbij de ramen gesloten blijven. Via condensatie wordt dan bijna al het water weer teruggewonnen met uitzondering van het water wat de plant nodig heeft om te groeien en het produceren van de vruchten. Het verbruik per kilo geteelde tomaten gaat dan terug naar tussen de 2,1 en 4 liter. Echter zijn grote hoeveelheden energie nodig om de kas te kunnen koelen. In de meer vochtige gebieden van het Midden Oosten is dit sowieso de enige echte oplossing wil men met een jaarrond product aan de markt komen.

Een tweede oplossing zou kunnen zijn om met het klimaat mee te telen en niet adiabatisch te koelen en de kastemperatuur en de luchtvochtigheid op te laten lopen met voldoende toevoeging van CO2. Voor sommige gewassen zoals tomaat kunnen er dan uitdagingen komen voor het bereiken van voldoende zetting in de nacht. Om dit probleem het hoofd te bieden kan bijvoorbeeld aan speciaal veredelde rassen gedacht worden in combinatie met heel veel luchtbeweging. Echter hier is op grote schaal geen ervaring mee en er kan ook niet veel gezegd worden over jaarrond beschikbaarheid van de geteelde producten in de door retailers gewenste kwaliteit.

De laatste optie lijkt op dit moment de meest duurzame keuze. De tweede optie, mechanisch gekoelde kassen, zou een duurzame keuze kunnen zijn zodra er voldoende hernieuwbare energie voorhanden is, echter zal de prijsverhouding tussen energie en water anders moeten zijn dan die nu is. Water is, hoe schaars ook, veelal gratis en energie, hoe ruim in deze regio ook voorhanden, relatief duur. Om die reden blijven veel investeerders in deze regio, vooral kiezen voor het kasontwerp gebaseerd op hoog waterverbruik en blijft verdere uitputting van fossiele watervoorraden aan de orde van de dag.

Als partner van kennis en technologie, voelen wij ons verplicht om alle kanten van een ontwerp goed te belichten, niet alleen om tot het juiste ontwerp voor vandaag te komen, maar misschien nog wel meer om tot een duurzaam ontwerp te komen op de lange termijn, waarbij waterbronnen niet worden uitgeput en CO2 uitstoot wordt geminimaliseerd. Om het laatste te bereiken is wel lange adem vereist.

Bron: Robert van der Lans