Blog: Zo optimaal mogelijk

Het wordt echt een modewoord. Allerlei aanbieders van adviezen, diensten, sensoren en andere apparaten willen graag helpen om de productie 'zo optimaal mogelijk' te krijgen. Maar wat zeggen ze dan eigenlijk? Het woord 'optimaal' betekent al: 'zo goed mogelijk'. Dus 'zo optimaal mogelijk' betekent dan: 'zo goed mogelijk mogelijk'. Dubbel goed voor hetzelfde geld dus? 

Iedereen wil toch het beste? Voor je teelt, je bedrijf, je personeel, je familie, voor de wereld… Eigenlijk zijn we allemaal wel een beetje idealist. Maar 'ideaal' is toch weer wat anders dan 'optimaal'. Ideaal is het vlaggetje aan de horizon: de wereldvrede, honger de wereld uit, etc. Idealen geven richting, inspiratie, ook al worden ze nooit helemaal gerealiseerd. Optimaal is wel elke dag te realiseren. Dat lijkt dus een stuk eenvoudiger. Alleen moeten we nog wel even de vraag beantwoorden: "wat is optimaal"?

Het is winter! Afgelopen weekend waagden de eerste stoere Friezen zich alweer - heel voorzichtig - op natuurijs. Op het kunstijs van Thialf waren de kampioenschappen al bezig natuurlijk. Op de lange afstand werden baanrecords gebroken, op de sprintafstanden viel het grote aantal valpartijen op. Kennelijk had de ijsmeester extra hard ijs gemaakt. Optimaal voor afstandsrijders, maar met te weinig grip voor de sprinters. Sprinters rijden sneller, dus zetten harder af. Langeafstandsrijders zouden wel net zo snel kunnen, maar moeten al bij de start iets rustiger aan doen om niet halverwege uitgeput te raken. Maar als je natuurlijk weer te veel inhoudt dan win je niet. Ergens daar tussenin ligt de optimale snelheid. Die moet je als schaatser goed inschatten. Dat optimum is elke keer weer anders, afhankelijk van je eigen conditie en de conditie van het ijs.

Dichter bij huis: veel telers vragen zich af hoe ze de assimilatiebelichting het beste kunnen inzetten. In de winter is lichtgebrek sterk beperkend voor de productie, maar er moet wel worden gestookt. Met assimilatiebelichting heb je warmte én licht in de winter. Wel stijgt het energieverbruik. Wat is nou optimaal? Als je naar energieverbruik per m2 kas kijkt dan is belichten een stap achteruit. Maar met belichting stijgt ook de productie. Gebruik je energieverbruik per eenheid product als criterium dan kan belichten dus wél beter zijn. Optimale inzet van belichting betekent dan dus: maximale productie voor de hoeveelheid energie. Maar of je er dan nog aan verdient? Als je energiekosten en productprijzen als criterium neemt kan het optimum heel anders komen te liggen. Is de energie duur of zijn de prijzen laag, dan ligt het optimum bij minder branduren. Met de WKK erbij wordt de afweging nog wat ingewikkelder: je kunt dan ook terugleveren. Al die prijzen variëren, door het weer verschillen ook de stookkosten en de hoeveelheid gratis zonlicht van dag tot dag. Dat maakt de optimale inzet van belichting ook elke dag anders. Met LED-belichting zal het nog weer anders komen te liggen, omdat die lampen veel minder warmte afgeven.

Een vergelijkbaar voorbeeld is de inzet van OCAP CO2, waarvoor we bij B-Mex de optimale doseerstrategie berekenen. Hoeveel de concentratie in de kas stijgt door het doseren hangt af van de ventilatie, hoeveel het gewas profiteert van de CO2 hangt af van het licht. De optimale dosering is daardoor zelfs elk uur anders. In OCAP Optimaal wordt de meeropbrengst aan product in euro's afgewogen tegen de kosten van de gedoseerde OCAP CO2. Zou je een ander criterium gebruiken, bijvoorbeeld: 'maximale productie per kg gedoseerde OCAP CO2', dan zou er ook andere doseerstrategie als optimaal uit komen.

Dus: (1.) Optimaliseren is het zoeken naar de best mogelijke uitkomst van een afweging. Heb je te maken met veranderlijke omstandigheden dan moet je die afweging telkens opnieuw maken. (2.) Er zijn vaak verschillende afwegingen mogelijk. De optimale uitkomst hangt af van het criterium dat wordt gebruikt om te bepalen wat optimaal is!

Bron: Fokke Buwalda