Hogere temperaturen temperen gasvraag
Geplaatst op 13 december 2024
Wat opvalt, is dat de termijncontracten voor met name de komende wintermaanden in de eerste week van december licht omlaag neigden. De contracten voor de maanden januari tot en met maart 2025 noteerden bij de maandovergang nog tegen de 48 €ct/m3, maar handelden in de ochtend van donderdag 12 december zo’n 10% lager, rond de 43,5 €ct/m3. Daarmee is het prijsverschil met de komende zomercontracten verkleind tot circa 1,5 €ct/m3. De zomermaanden van 2025 handelden donderdagochtend gemiddeld rond de 42 €ct/m3.
Wat verder opvalt, is dat de handelstijdvakken voor de zomerperiode van 2025 nog steeds duurder zijn dan de daaropvolgende winterperiode. Doorgaans is het prijsverschil juist andersom, waardoor er een prijsprikkel is voor exploitanten van gasopslagen om gedurende de zomermaanden de gasvoorraad weer aan te vullen.
De markt lijkt momenteel meer bezig met het doorkomen van de net gestarte winterperiode. Daardoor is de meeste prijsactie met name zichtbaar voor het jaar 2025. De verdere jaren lieten in de voorgaande weken maar heel beperkte prijsbewegingen zien.
Onttrekking hoog
De gasonttrekking uit de Europese opslagen startte dit jaar al vroeg in november en is sindsdien onverminderd doorgegaan. Er is zelfs sprake van de snelste onttrekking in acht jaar tijd. Het gemiddelde tempo in de afgelopen weken is een vermindering met zo’n 3 procentpunt per week. Het beperkte windaanbod van deze week zorgt er mede voor dat er een verhoogde gasvraag is om in de gevraagde elektriciteitsbehoefte te kunnen voorzien.
Als het huidige onttrekkingstempo aanhoudt, betekent dit dat er half december nog minder dan 80% van de totale capaciteit in Europa beschikbaar is voor het resterende deel van de winter. Dat is een stuk lager in vergelijking met de afgelopen twee jaren: rond deze tijd van het jaar was er toen namelijk nog ongeveer 90% beschikbaar.
De Nederlandse situatie vertoonde tot nu toe steevast een onder gemiddelde vulgraad in vergelijking met het Europese gemiddelde. In de afgelopen week was de onttrekking zelfs bijna 4 procentpunt, waardoor er nog minder dan 68% resteert.
Op 29 november kwam er vanuit de EU een update over de tussentijdse vulgraad doelstellingen per land. Deze gestelde doelen moeten gezien worden als een aanbeveling, aangezien er geen boetes aan vastzitten als dit niet behaald wordt. Voor Nederland zijn de volgende aangescherpte doelstellingen geformuleerd voor 2025: op 1 februari 47%, op 1 mei 39%, op 1 juli 57% en op 1 september 72%. Kortgezegd: Uitgaande van een vulgraad van 30% op 1 april, moet er van april tot en met oktober circa 9 procentpunt per maand aangevuld worden om op 1 november op 90% uit te kunnen komen.
Gedurende de vorige twee milde winters daalde de vulgraad aan het einde van de winter niet onder de 50%. De huidige situatie is qua vulgraad ontwikkeling echter het best te vergelijken met die van 2021. In dat jaar, maar ook in 2022, daalde de vulgraad in april zelfs tot circa 20%. Om de voorraden uiterlijk in november 2025 weer gevuld te krijgen, zou een vergelijkbare LNG behoefte betekenen als in het jaar 2022 (ook toen werden de voorraden namelijk gevuld van 20 naar 95% gevuld).
LNG-aanvoer
De LNG-aanvoer is mede afhankelijk van het prijsverschil tussen Europa en Azië. Door de recente prijsdaling op de kortertermijncontracten ligt de TTF-markt momenteel weer net onder de Aziatische tegenhanger, de East Asia Index. Europa is hierdoor aantrekkelijk voor LNG uit de Verenigde Staten, maar is momenteel niet concurrerend genoeg om ook schepen uit bijvoorbeeld Qatar aan te trekken.
De verwachting is dat het prijsverschil tussen beide indexen volatiel blijft. Dit als gevolg van de relatief hoge onttrekking uit de gasopslagen, maar ook door het aflopende gastransportcontract tussen Rusland en Oekraïne per eind dit jaar.
Deze maand komen er vooral in Groot-Brittannië al fors meer LNG schepen aan. In november ging het in totaal om 13 LNG-schepen. Deze maand worden er ongeveer 50% meer verwacht. Dat is met name nodig om aan de toegenomen warmtevraag te kunnen voldoen. Groot-Brittannië heeft een beperkte gasopslagcapaciteit en is daardoor veel afhankelijker van LNG-aanvoer.
Emissierechten en elektriciteit
De prijsontwikkeling bij de emissierechten is tot nu toe deze maand relatief rustig geweest. In de maanden oktober en november was er bij het December 2024 contract nog sprake van een stijging van 60 naar 70 €/ton. Deze week zien we voor dit contract prijsbewegingen tussen de 66 en 69 €/ton. Het December 2025 contract handelt overigens circa twee euro hoger, en stond donderdagochtend net onder de 71 €/ton.
Opvallend is de prijsdaling bij steenkool sinds eind november. In de afgelopen twee weken is het jaarcontract 2025 bijvoorbeeld gedaald van 128 naar 114 $/ton. Deze bewegingen hebben invloed op de termijnprijzen van elektriciteit. De kortetermijncontracten laat dan ook een iets grotere prijsdaling zien dan bij gas het geval is. Zelfs de verdere jaren staan momenteel lager, terwijl bij gas wel een beperkte opwaartse beweging is waar te nemen.
Hoge spotprijzen
Deze week is er in Noordwest-Europa wederom sprake van een zogenaamde ‘Dunkelflaute’. De van oorsprong Duitse term staat voor een periode met maar weinig elektriciteitsopwekking door zon en wind, in combinatie met een hoge vraag vanwege de kou. Met name Duitsland en Denemarken hebben op deze momenten de grootste moeite om voldoende elektriciteit te genereren. Daardoor wordt er maximaal beroep gedaan op de beschikbare grenscapaciteit van de omringende landen.
Het gevolg was dat ook voor Nederland de spotprijzen door het dak gingen. Voor donderdag 12 december kwam de gemiddelde spotprijs uit op ruim 355 €/MWh. Voornamelijk doordat tijdens de peakload-uren (8-20u) de gemiddelde prijs bijna 559 €/MWh was, met een maximum uurprijs (17-18u) van 873 €/MWh. Aangezien de problemen met name door Duitsland en Denemarken veroorzaakt werden, lagen daar de prijzen nog hoger dan voor Nederland.
Woensdagmiddag was TenneT genoodzaakt om tot tweemaal toe voor ruim een uur lang noodvermogen af te roepen. De onbalansprijs lag voor het grootste deel van de middag rond de 1.000 €/MWh. Gezien de toenemende afhankelijkheid van zon en wind, is het aannemelijk dat bovenstaande fenomeen de komende jaren in de winterperiode vaker zal voorkomen.
Vooruitblik
De weersverwachting geeft aan dat er voor de komende week wat meer wind zal zijn. Daarnaast geven de modellen aan dat de temperatuur gemiddeld genomen iets boven het langjarig gemiddelde uitkomt. Dat zal met name de gasvraag enigszins temperen. Aan de andere kant is de aanvoer van gas goed. De Noorse gas export blijft door enkele geplande en ongeplande verstoringen steken rond de 90% van de maximale capaciteit. Ook qua LNG worden er tot eind volgende week nog vier schepen verwacht bij de terminal in Rotterdam.